Opštine i gradovi su ključna karika u pružanju usluga građanima i privredi. Iz godine u godinu, zadovoljstvo radom lokalne samouprave raste, što se najviše ogleda u uštedi vremena i povećanju kvaliteta usluga, naročito pri izdavanju izvoda iz matičnih knjiga, uverenja, potvrda i u obavljanju poreskih poslova. Međuopštinska saradnja, koja omogućava udruživanje kapaciteta gradova i opština radi pružanja efikasnijih usluga, takođe je plod reforme javne uprave. Pored pristupačnijih usluga, unapređeni su mehanizmi za učešće građana u definisanju zajedničkog interesa lokalne zajednice i u kreiranju načina upravljanja javnim poslovima, što rezultira i većom odgovornošću lokalne administracije prema građanima. Kao jedan od ključnih principa RJU, transparentnost omogućava dostupnost informacija i uvid u najvažnije korake procesa donošenja odluka, koje oblikuju javne politike, ali i uvid u rezultate sprovedenih politika.
Lokalna samouprava
Ustavom Republike Srbije, sistem lokalne samouprave čine gradovi i opštine i Grad Beograd kao posebna teritorijalna jedinica. Srbija ima 174 jedinice lokalne samouprave. Iako mesne zajednice nisu jedinice lokalne samouprave, one predstavljaju značajan oblik interesnog organizovanja stanovništva, a u cilju zadovoljavanja zajedničkih i svakodnevnih potreba lokalnog stanovništva, naročito u seoskim sredinama.
Zakonodavstvo koje uređuje sistem lokalne samouprave u Srbiji temelji se na Evropskoj povelji o lokalnoj samoupravi, donošenjem zakona o potvrđivanju ove povelje još 2007. godine, što potvrđuje put Srbije ka osnaživanju demokratskih principa, pre svega, participacije građana u poslovima lokalne vlasti.
Vršenje pojedinih poslova državne uprave, poveren je svim ili pojedinim opštinama, a sve u cilju efikasnijeg i racionalnijeg ostvarivanja prava i obaveza građana i zadovoljavanja njihovih potreba od neposrednog interesa za život i rad. Na primer, opština ili grad, kao poverene poslove obavljaju poslove inspekcijskog nadzora iz oblasti prosvete, zdravstva, zaštite životne sredine, izdavanje građevinskih dozvola, vođenje biračkog spiska, matičnih knjiga…
Prvi kontakt javne uprave sa građanima
U najvećem broju slučajeva građani posao sa upravom završavaju u lokalnoj samoupravo. Zato opštine i gradovi predstavljaju ključnu kariku u dobrom pružanja usluga za građane i privredu. Pored elektronskih servisa koji se razvijaju, zakonom je (ZUP) je omogućeno uvođenje Jedinstvenog upravnog mesta, koje nije ništa drugo, nego jedan šalter, jedna kancelarija ili internet portal putem kojih se građani ili privreda obraćaju upravi kada imaju potrebu da završe neki posao i tako ostvare neko svoje pravo.
Konkretni rezultati reforme
Poslednjim izmenama Zakona o lokalnoj samoupravi, pretežno kao rezultat reforme javne uprave, unete su značajne novine, kao što su:
- Međuopštinska saradnja – jedinice lokalne samouprave, njeni organi i službe mogu udruživati sredstva i obrazovati zajedničke organe, preduzeća i ustanove u skladu sa zakonom i statutom. Ovaj pristup udružuje kapacitete na lokalnom nivou i usmerava ih ih na pružanje dobre usluge građanima
- Unapređenje neposrednog učešća građana u ostvarivanju lokalne samouprave – građanska inicijativa, zbor građana i referendum. Pokretanje lokalnih građanskih inicijativa sada je olakšano, jer lokalna samouprava ima obavezu da javno razmatra inicijativu koju potpiše 5% građana upisanih u birački spisak. U cilju unapređenja kvaliteta života u lokalnim zajednicama, građani zajedno sa svojom opštinom učestvuju u postupku pripreme investicionog dela svog budžeta tako što daju predloge gde i u šta je potrebno uložiti sredstva.
- Smanjenje broja lokalnih funkcionera od sledećih lokalnih izbora, kao značajna novina koja donosi da broj funkcionera bude usklađen sa brojem stanovnika opštine ili grada. Ova odredba u zakonu doprinosi racionalnijem korišćenju ograničenih opštinskih resursa i usklađivanju sa evropskim standardima.